Hoe kun je lange noten zingen?

4 uitdagingen en hoe je die kunt overwinnen

Als we praten, denken we bijna nooit over de lengte van de woorden die we uitspreken. We zeggen ze gewoon en vaak zijn ze kort. Dit is heel anders wanneer we zingen: noten kunnen erg lang worden. De lengte van een noot kan vooraf bepaald zijn, bijvoorbeeld omdat de componist dit zo heeft opgeschreven of omdat we zelf improviserend een lange noot aan moeten houden. Het kan een hele uitdaging zijn om een lange noot te zingen als je daar niet aan gewend bent.

Er zijn twee typen lange noten:

Noten op een toon die je blijft aanhouden
Een woord of zin op meerdere toonhoogtes die je zo lang moet aanhouden dat je adem al op is voordat je klaar bent.

In deze blog focus ik vooral op het eerste type lange noten, maar veel oefeningen zijn ook bruikbaar voor het tweede type.

In deze uitleg geef ik je tips hoe je langere noten kunt zingen zonder ze eruit te persen. Ik geef je een technisch en muzikaal pad wat je kunt volgen. Beide paden versterken elkaar.

Wat is zo moeilijk aan lange noten zingen?

Hieronder volgen de vier uitdagingen van lange noten:

Als eerste moet je hele goede controle hebben over je adem en je ademsteun om een noot langer aan te kunnen houden.
Ten tweede is het moeilijk om de noot te corrigeren als je hem inzet met bijvoorbeeld een geknepen keel of zonder ademsteun.
Het derde punt is psychologisch. Omdat de noot langer is, kun je je meer concentreren op het geluid wat je hoort en als dit dan niet naar je zin is, kan de noot een kwelling worden.
En als vierde is het belangrijk dat de lange noot interessant moet klinken en niet als een machine die begint te lopen en dan plotseling weer stopt. De noot moet een zekere richting hebben.

Laten we langs alle vier deze uitdagingen lopen en kijken hoe je ze te boven kunt komen.

1. Beheers je ademsteun

In mijn video’s over de adem heb ik al uitgelegd wat ademsteun is. In het kort: je wil dat de hoeveelheid uitstromende lucht bij de toon past die je zingt (figuur 1.). Dit betekent dat je de luchtstroom moet balanceren: de lucht moet niet in een grote zucht naar buiten stromen, maar je moet de lucht ook niet zo lang mogelijk in je longen houden door veel druk van je buikspieren te geven. Zie ook mijn video voor een gedetailleerde uitleg (Engels).

In Figuur 2 zie je de punten waar je de ademsteun kan voelen. Dat is goed om te onthouden bij de volgende oefeningen.

Oefening 1: Foneren op liptril, rollende ‘rrr’ of ‘vvv’. (Foneren betekent dat je stem klinkt)

Je hoeft nog geen toon te hebben, maar blijf rond je spreekstem. Probeer de liptril zo lang mogelijk stabiel aan te houden. Denk aan een draaiende motor op dezelfde snelheid. Als de liptril nog erg moeilijk is, kun je het op een rollende ‘rrr’ of een ‘vvv’ proberen. Blijf de liptril ook proberen. Let erop dat je kaak ontspannen blijft.
Probeer omhoog en omlaag te gaan in toonhoogte terwijl je de liptril doet.
Probeer een specifieke toon op de liptril te zingen en aan te houden.

Met deze oefening is je adem automatisch goed gebalanceerd. Voel tijdens de oefening wat er gebeurt met de vier punten van je ademsteun. Als je teveel druk geeft vanuit je buikspieren of je juist te slap bent en alle lucht snel laat ontsnappen, zullen je lippen niet gaan trillen. Als je de liptrl niet kan, heb je waarschijnlijk nog niet genoeg controle over je luchtstroom. Als je begint met ‘vvv’ train je deze controle al.

Oefening 2: Train de spieren voor de ademsteun

Er zijn een heleboel oefeningen die je helpen om een goede ademsteun te ontwikkelen. Hier geef ik een oefening die speciaal goed is voor het zingen van lange noten.

Variatie 1: pak een open deur aan beide kanten bij de klink vast, leun naar achteren en buig je knieën. Adem rustig in door je buikspieren los te laten en zing op een ‘oe’ zo lang als mogelijk.
Variatie 2: ‘warm the finger’. Hou je vinger voor je mond alsof je “ssst” wil zeggen. Sta met je benen wijd, adem rustig in, zing een ‘oe’ heel zachtjes. Ga langzaam naar beneden in een squad en buig naar voren tot je helemaal beneden bent.

Luister aandachtig of je extra lucht hoort ontsnappen als je zingt. Je zou een heldere toon moeten horen en niet ‘hhhhh’ op de achtergrond.

2. Een goed begin is het halve werk

De manier waarop je je voorbereid op het zingen is cruciaal. Je moet je lichaam trainen om al klaar te staan voordat je begint. Dit geldt nog meer voor lange noten, want als je eenmaal vanuit een slechte positie bent begonnen, is het moeilijker om dit te corrigeren. Bij een goede positie horen:

Dat je de juiste toonhoogte al in je hoofd moet horen voordat je hem zingt. Als je jezelf voorbereid voor de verkeerde toonhoogte moet je alsnog alles corrigeren als je al bent begonnen. Voor mensen die graag pop zingen: vermijd in eerste instantie dat je naar de toon toe glijdt vanaf de toon eronder. Zing de toon direct. Later kun je altijd nog deze sliding toevoegen als versiering.
Dat je ademsteun al klaar staat voordat je begint met zingen.
Dat je kaak ontspannen is en de tong niet naar achteren op je strottenhoofd drukt.

Oefening 3: De toon aanhouden

In deze oefening gaan we een toon langer aanhouden en daarbij erop letten dat we er al op voorbereid zijn. Begin pas met stap 4 als je de eerste drie stappen hebt gedaan.

Denk aan de toon die je wil zingen.
Ga in de juiste houding staan: hoofd niet teveel omhoog of naar beneden, kaak ontspannen en de tong naar voren..
Zorg dat je ademsteun klaar staat.
Begin op een comfortabele toon en zing deze voor 5-10 seconden. Hou de toon stabiel door je ademsteun vast te houden.
Laat je ademsteun pas los als de toon is afgelopen.
Herhaal de oefening op hogere en lagere tonen.

Je kunt deze oefening in de kopstem en in de borststem doen, maar kies vooraf waar je die dag de hele oefening in gaat doen. In de kopstem kun je iedere klinker nemen, maar blijf in de borststem bij ‘e’ en ‘a’. Heb je moeite met een klinker kiezen? Neem ‘a’.

Voor popzangers: je kunt deze oefening ook helemaal in twang doen.

Oefening 4: Begin vanuit een impuls

Om te voorkomen dat we alleen maar denken aan posities van de mond en de adem is hier een impulsievere manier om noten te beginnen:

Denk aan de toonhoogte die je wil zingen.
Denk aan een snik
Begin op een comfortabele toon en zing deze voor 5-10 seconden. Blijf aan de snik denken.
Stop je mentale snik pas als je bent gestopt met je toon.
Herhaal de oefening op hogere en lagere tonen.

Je kunt deze oefening ook doen door bijvoorbeeld aan een lach, een zucht of een huil te denken. Als je hogerop komt in de borststem, kun je ook aan ‘roepen’ denken.

3. Als je geen goed begin hebt, maar toch verder moet

Natuurlijk gebeurt het ook wel eens dat je een noot begint en denkt: “Laat dit ophouden!” De noot voelt niet goed en klinkt ook niet goed. Veel mensen stoppen dan, ze besluiten dat de noot hopeloos is. Maar je kunt niet beter worden in zingen als je altijd maar stopt. Vanaf nu ga je de noot doorzingen en proberen deze ondertussen te verbeteren. Dit is ook een mentaal spelletje: probeer jezelf niet af te straffen als de noot niet goed is. Vertel jezelf wat je kan doen om hem beter te maken. De volgende oefening is ALLEEN voor als je noot een slecht begin heeft en het niet fijn voelt om deze te zingen.

Oefening 5: Repareer je noot onderweg

Je kunt deze oefening bijvoorbeeld doen als oefening 3 mislukt.

Bepaal wat er fout gaat en probeer dit te verbeteren:
- Als de toonghoogte niet goed is, probeer de goede toonhoogte te bereiken.
- Is je houding goed? Hoofd niet teveel omhoog omdat je net een hoge toon zingt? Knieën niet op slot?
- Zit je adem vast (te veel spanning, te weinig luchtstroom) -> Ontspan je buikspieren wat.
- Misschien heb je juist te weinig ademsteun (te weinig spanning, te veel luchtstroom) -> span je spieren meer aan vanuit de vier punten van de ademsteun (zie hierboven).
- Check of je kaak vast zit -> laat de kaak los.
- Check of je tong niet op je strottenhoofd drukt. Dit kun je voelen onder je kin. -> steek de tong uit en trek hem rustig weer naar binnen.
- Pop zangers: heb je genoeg twang?

Je hoeft natuurlijk niet al deze punten in 1 noot langs te gaan, je kunt de noot altijd weer herhalen. Als je helemaal vast komt te zitten in alle punten waar je aan kunt denken, ga dan naar oefening 4.

4. Hou je noten interessant voor jezelf en voor je publiek.

Een lange noot is een voorzetting van de klank en de muziek. Je kunt geen startknop indrukken en een lange piep horen die pas stopt als je weer op de knop drukt. De noot beweegt met de muziek mee en zal altijd een richting hebben.

Hier zijn wat tips om je te helpen je lange noten interessant te houden voor jezelf en je luisteraars:

Tips voor mooie lange noten

Luister naar de begeleiding die onder je lange noot zit en beweeg mee met de muziek. Je kunt dit zelfs letterlijk doen.
Speel met de dynamiek. Bijvoorbeeld:
Geef een crescendo (word harder)
Geef een decrescendo (word zachter)
Zing harder en dan plotseling weer zachter
Herhaal de klinker constant in je hoofd terwijl je de noot zingt (‘a a a a a’)
Voeg wat vibrato toe, bijvoorbeeld op de hele noot, maar ook aan het eind.
Ga van wat meer kopstem naar wat meer borststem of andersom.
Voeg extra twang toe.
Verander de klinker iets gedurende de noot (bijvoorbeeld door de klinker wat meer te openen of te sluiten)
Hoe de klinker langer of korter aan. Dit kan alleen bij stemhebbende medeklinkers die je langer kunt aanhouden, zoals mmm/nnnn. Bij een medeklinker als ‘p’ of ‘b’ is je noot meteen afgelopen als je de medeklinker zegt.
Maak versieringen.
Volg de betekenis van de tekst terwijl je zingt. De noot wordt vaak gezongen op een woord, dus profiteer daarvan.
Hou je energie vast gedurende de noot, ook als deze zachter wordt. Het einde is net zo belangrijk als het begin.

Oefening 6: Crescendo/decrescendo

Als je oefent om crescendo (harder worden) en decrescendo (zachter worden) toe te voegen aan je lange noten, worden ze interessanter en krijg je daarnaast ook meer controle over je ademstroom.

Begin op een comfortabele toon. Zing een lange noot op ‘a’ en wordt geleidelijk harder.
Begin op een comfortabele toon. Zing een lange noot op ‘a’ en wordt geleidelijk zachter.
Begin op een comfortabele toon. Zing een lange noot op ‘a’ en wordt geleidelijk harder en daarna weer zachter in dezelfde toon.
Herhaal de oefening op hogere en lagere tonen.

Ook deze oefening kun je op verschillende klinkers en in de borst en kopstem doen (hoger in borsstem ‘a’ of ‘e’.)

Je kunt deze oefening ook doen in een van de stukken die je aan het zingen bent.

Hoe kun je lange noten zingen in de muziek?

Uiteindelijk gaat het om de muziek die je zingt, wat je stijl ook is. Je kunt al deze oefeningen ook gebruiken in je muziek. Als je dus vast komt te zitten bij het zingen van een lange noot in een stuk, bedenk dan waarom dat zo is en wat je kan helpen. Deze oefeningen vormen een beginpunt. In ieder geval: hou op je noten te stoppen voordat ze afgelopen zijn, omdat je ze lelijk vindt. Laat je stem klinken!

Hoe kun je lange noten zingen: video's!

Ik heb ook video’s (Engels) opgenomen met de tekst uit deze blog en voorbeelden van de oefeningen. Je kunt HIER naar de playlist of op de losse video’s hierbeneden klikken.

Geïnteresseerd in zangles?

Boukje helpt je om manieren te vinden om beter te zingen.

Blogs in the categorie: zingen

picture of a man singing out of tune performing

Bij benadering zuiver

december 16, 2018

Ïk kan niet zingen, hoor! Ik durf mijn mond niet open te doen met het geluid dat eruit komt.” Dit is wat veel mensen denken voordat ze op zangles gaan. (Lees ook mijn vorige blog.) We willen allemaal zo perfect klinken als onze favoriete artiesten, met net zo’n mooie stem. Maar ook zij offeren soms hun techniek een beetje (of wat meer) hun techniek of intonatie op voor bijvoorbeeld de boodschap van het lied of hun unieke stemgeluid.

Lees verder »