Ook zo'n bang om een foutje te maken als je muziek maakt? Je bent niet de enige. Het probleem met fouten en muziek maken is dat je vaak maar één kans hebt om het goed te doen. Maar, is perfectie wel belangrijk? Of mag je fouten maken in muziek?
Vanavond is de avond. Je geeft een concert. Je hebt drie maanden op de muziek gestudeerd en kent het bijna van voor naar achteren. Bijna, want er is één stukje waar het steeds fout gaat. De eerste drie keer dat het fout ging bij het studeren, kon je jezelf nog vergeven, maar de vierde keer ging je jezelf afstraffen: “Het moet nu toch een keer goed gaan, Johan (Je volgens jou tienduizend keer betere medezanger) kon het vorige repetitie ook, dus ik moet het ook kunnen. Het is niet eens moeilijk…”
Je oefent de paar maten. Iedere keer dat het fout gaat, kom je met een nieuwe reden waarom het al goed had moeten gaan. Als klap op de vuurpijl zegt de dirigent de volgende repetitie: “Jongens, dat stukje moeten jullie echt wat beter studeren thuis.”
Voordat je op het concert aankomt bij het stukje, begint je buik al te kriebelen: daar komt het! Tijdens een paar maten rust heb je het nog geoefend, omdat een collega zei dat dat hielp. Tien seconden later is het voorbij en heb je toch de fout gemaakt. Als mensen na afloop vragen hoe het ging, zeg je: ja wel aardig, maar ik deed het weer fout. Het gevoel over het concert wordt beheerst door de fout die je hebt gemaakt.
Het probleem met fouten en muziek maken is dat je vaak maar één kans hebt om het goed te doen. Als je een schilderij schildert en je maakt een fout, kun je de fout herstellen door eroverheen te schilderen. Je kunt zelfs opnieuw beginnen als je zin hebt. Daarna kun je het schilderij alsnog tentoonstellen of verkopen, zonder dat iemand ziet dat je die fout hebt gemaakt.
Ik merk dat er daarom in de kunstwereld heel anders om wordt gegaan met fouten. Kijkers vinden het leuk als hun favoriete YouTubekunstenaar laat zien welke fouten er allemaal in het creatieproces voorbij komen. Ze worden gemotiveerd om zelf te beginnen. Het maakt immers niet uit als je fouten maakt. Natuurlijk komt er ook wel eens een “*** Wat heb ik nu gedaan? Ik heb het verpest.” bij, maar dat gaat vrijwel direct over in: “Hoe kan ik het nu oplossen? Wat kan ik van mijn fout maken?”
Er zijn gelukkig niet meer veel docenten die een leerling bij iedere noot stoppen om te zeggen wat er nu weer beter moet. Ik heb zelf nog nooit zo’n docent gehad. Toch heb ik vaak opmerkingen gehoord als:
Op die manier worden we getraind om ook tijdens het oefenen het altijd goed te willen doen, terwijl het soms ook goed is om de happy accidents gewoon te laten voor wat het is, zeker als een stuk niet hoeft te worden uitgevoerd.
In het muziekonderwijs kan er dan ook meer nadruk komen op ‘happy accidents’. Happy accidents tijdens het oefenen zijn namelijk niet erg, maar juist goed. Door te proberen leer je. Het hoeft zelfs niet altijd erg te zijn om een fout tien keer te maken voordat je hem probeert te herstellen, zolang je maar blijft geloven dat je de fout ook kunt herstellen.
Het herstellen van fouten kan veel tijd kosten en soms is het tijdens het oefenen of in de les beter om te focussen op het muzikaal uitbouwen van de grotere delen die al wel goed gaan.
Dit betekent niet dat een docent nooit op fouten moet wijzen. Als een leerling niet door heeft dat hij of zij een fout maakt, dan kan een docent dit aangeven. Als de leerling het zelf ook weet, weet hij/zij vaak heel goed zelf of dit iets is waar in de muziekles tijd aan besteed moet worden. Soms gaat het dan direct goed en soms moet de docent extra aanwijzingen en studeermogelijkheden geven om de fout te herstellen.
Zodra er irritatie bij komt van de leerling of de docent dat het niet goed gaat, wordt de kans kleiner dat de leerling de fout in de les leert herstellen. Als deze situatie ontstaat, is het beter om samen te zeggen: “We stoppen er voor nu mee, het is niet erg dat het nog fout gaat, we gaan er later mee verder.”
Als iets na tien keer achter elkaar spelen geen haar beter is geworden, betekent dat niet dat je het niet gaat kunnen, maar waarschijnlijk wel dat je voor die dag helemaal verzadigd en gefrustreerd bent.
Een te grote focus op je fouten zorgt ervoor dat je in een tunnelvisie komt en de fout groter maakt dan nodig. Het is alsof je een portret schildert en dan een van de ogen niet helemaal juist vindt. Je verandert steeds meer aan het oog, maar maakt het ondertussen ook steeds groter. Je kunt het nu niet meer ont-zien. Alles gaat alleen maar over het oog, ook op het concert.
Er heerst binnen de muziekwereld de mentaliteit van “Je moet iets oefenen totdat je het niet meer fout kunt doen. Als je er maar genoeg tijd aan besteed, kun je het niet meer fout doen” Dat is gewoon niet waar. Je kunt iets altijd goed doen en op het concert alsnog fout doen. Wie heeft dat nou nooit? Je kunt iets eindeloos studeren, het uiteindelijk kunnen en het op een concert alsnog fout doen. Je kunt de moeilijkste maten kort van tevoren nog juist doornemen in je hoofd en het als puntje bij paaltje komt, het alsnog fout doen.
Hoe banger je wordt voor de fout, hoe meer kans dat je hem ook maakt. Ik heb hier zelf enorm veel last van. Ik heb me wel eens sufgestudeerd op een stukje dat ik al lang kon, maar waarvan ik dacht niet zeker te zijn. Op de generale ging het fout. In de twee concerten erna ging het weer fout. Het leek alsof ik niet mijn best had gedaan. Daardoor voelde ik me heel slecht en ging ik na iedere keer dat het fout ging het weer oefenen.
Na het tweede concert besefte ik dat het niet werkte. Ik heb er een week niet naar gekeken. De volgende vier concerten, heb ik het ook voor het concert of tussendoor niet doorgenomen. Het is vier keer goed gegaan.
Je kunt er alles aan doen om te voorkomen dat je de mist in gaat, zo lang je het grote geheel niet uit het oog verliest en je blijft onthouden dat bij muziek maken hoort dat je soms toch een fout maakt. Ik ben ervan overtuigd dat je dan kunt oefenen, naar de les kunt gaan en concerten kunt geven met een veel beter gevoel (en waarschijnlijk daardoor ook met minder fouten).
Een tijdje geleden beloofde ik een man ten onrechte dat hij mee kon doen aan een actie waarbij hij € 20 zou krijgen. Hij kwam er niet voor in aanmerking. (Ik had één taak… de actievoorwaarden voor hem doornemen…)
Ik kwam hier twee weken nadat ik hem had gesproken achter. Gelukkig kon ik nog achterhalen wie het was en heb ik hem teruggebeld om mijn fout te herstellen. Ik stamelde: “Ik heb u twee weken geleden iets toegezegd en dit klopt niet. U krijgt geen € 20.” Sommige mensen zouden door het lint gaan (De Bank heeft gelogen, het zijn allemaal graaiers). Maar meneer zei: “Joh, het maakt niet uit, ik ben namelijk lid van de Club van Het Geeft Niets”.
Jaren eerder had hij per ongeluk een vrouw aangestoten en “Sorry” gezegd. Zij bleek lid van de Club van Het Geeft Niets. Het is een club zonder maximum aantal leden en zonder contributie. Iedereen die wil kan lid worden. Ik mocht ook lid worden van meneer. Hun motto: we maken ons druk of worden boos over heel veel dingen die mis gaan, maar eigenlijk geven ze niets.
In mijn orkest kwam een meisje dat cello aan het conservatorium studeerde kijken of zij onze aanvoerder wilde worden. Wij waren allemaal amateurcellisten en het was één van de eerste repetities. Foute noten vlogen je om de oren. Eén van ons speelde een ‘b’ in plaats van een ‘bes’. Ineens siste er iemand ‘bes, BES!’. Wat was dit? Het nieuwe meisje dacht misschien dat de b-cellist zelf niet had gehoord dat het eigenlijk een bes moest zijn.
Bij latere fouten van verschillende sectieleden draaide ze zich steeds om, zodat ze de persoon die de fout maakte geïrriteerd aan kon kijken of nog even de noot kon noemen die het wel had moeten zijn. Na afloop van de repetitie stonden we stijf van de foutennotenstress en moesten we daardoor al heel hard lachen. Ze kwam naar ons toe en vroeg: “Hoe gaan jullie om met foute noten?”
We keken naar de grond (omdat we heel hard moesten lachen) en mompelden “Ehh, nou, eeh daar hebben we niet echt een strategie voor.”
Nu denk ik dat het misschien goed was geweest als we er WEL een strategie voor hadden, alleen niet die van haar.
Ze is nooit meer teruggekomen, tot opluchting van beide kanten.
Als je geen ervaring hebt in muziek maken, is de kans groot dat je op zoek bent naar makkelijke, toegankelijke en leuke pianolessen voor volwassenen. Pianolessen die anders zijn dan normaal. Wat als je deze ervaring kunt delen met gelijkgestemden? Mensen die graag leren in een open omgeving zonder druk om te presteren voor de docent.
Als je jezelf hierin herkent, dan zijn de groepspianolessen van Studio MusicalMente het nieuwe format voor jou!
Wij geloven erin dat iedereen zijn muzikaliteit kan verbeteren. We brengen uitdaging in de muziekles, zodat je altijd iets nieuws leert, ongeacht of je beginner bent of gevorderd.
